Niniejsza praca zawiera materiały z XVI Powszechnego Zjazdu Historyków Polskich, który odbył się we Wrocławiu w dniach 15–18 września 1999 roku. Na przestrzeni blisko 120 lat już po raz szesnasty, historycy polscy zebrali się na swoim zjeździe, aby dokonać obrachunku u schyłku tysiąclecia. Przez pół wieku, jakie minęło od pierwszego spotkania wrocławskiego, zmieniło się wiele. W ciągu ostatniego półwiecza zebrano wiele doświadczeń, które wskazują, że historia może być nauczycielką życia tylko wówczas, kiedy służy jednemu panu – prawdzie. Jest to widoczne w programach badań naukowych, w zamierzeniach edukacji całego społeczeństwa, a także w planach edukacji szkolnej. Poszukiwanie prawdy o przeszłości, jej wyjaśnianie, jest związane z uznaniem podstawowych wartości etycznych, moralnych i narodowych, określaniem naszej tożsamości. Utrzymujące się próby wykorzystywania nauki historycznej dla manipulacji politycznych i ideologicznych, oparte na fabulacji rzeczywistości historycznej, zamierzonej lub warsztatowej, są coraz częściej demaskowane, a żywot ich skraca się wyraźnie.